9 Mordad – 16 Mordad (31 Temmuz – 7 Ağustos)
İran bu sıralar hem iklim krizi hem de toplumsal bir krize dönüşen “başörtüsü” sorunu ile boğuşuyor. İklim krizi su kıtlığına neden olurken “Tesettür ve İffet” yasası, onaylanması halinde, İranlı bayanlar için infial yaratacağa benziyor. Enteresan olan, kırk dört yıl evvel varlığını dini pahalar üzerine inşa eden ve meşruiyetini siyasal İslam’dan devşiren İslam Cumhuriyeti’nin geçtiğimiz hafta çarpıcı bir görüntü ile çalkalanması… Kısa müddette toplumsal medyada yayılan ve üst seviye bir devlet yetkilisine ilişkin olduğu öğrenilen eşcinsel seks kasetinin yankıları sürüyor. Yeniden de önlemi elden bırakmayan İran, “dışarıya” karşı sert gücünü göstermekten geri durmuyor ve savunma endüstride değerli atılımlar gerçekleştirmeye devam ediyor. İşte ayrıntılar…
‘Su krizi derinleşiyor’
Hava sıcaklarının olağanların üzerinde seyretmesi, İran coğrafyasındaki su kıtlığını ve kuraklığı derinleştiriyor. Bilhassa Sistan-Belucistan Eyaleti toz fırtınalarıyla şiddetlenen su krizinden önemli bir biçimde etkileniyor. Eyalet geçtiğimiz ay içme suyu ve elektrik kesintileriyle de karşı karşıya kaldı. Araştırmalar, eyaletin yıllık 225 milyon metreküp içme suyu arzına karşın hala 65 milyon metreküp su meşakkati yaşadığını ve acil tedbir alınmazsa yakın gelecekte birçok meseleyle karşı karşıya kalacağını gösteriyor. Tabnak raporuna nazaran; Sistan ve Belucistan Eyaleti’nin yüzde 90’ından fazlasında kuraklık yaşanıyor. Üç yılda, son yirmi yılın en eşi gibisi görülmemiş kuraklığının yaşandığı söyleniyor. Uzmanlar ülke genelinde yaşanan iklim krizinin, kuraklık ve sel felaketlerini arttırdığını, bunların yoğunluğu ve sıklığının kıtlığı tetiklediğini belirtiyor. Çünkü su krizi Sistan-Belucistan Eyaleti ile sonlu değil. Kürdistan ve Huzistan Eyaletleri’nde de misal sorunlar yaşanıyor. Tahran idaresinin su kaynaklarını yönetim etmedeki yetersizliği geçmiş yıllarda olduğu üzere bu yıl da yansılara yol açtı. Geçtiğimiz hafta ülkenin doğusunda ve batısında çeşitli vilayetlerde protestolar yaşandı. (Tabnak)
Su krizi İran-Taliban ortasında da çatışmalara neden olmuştu
Esasen su krizinin tarihi 19. yüzyıla kadar götürülebilir. Lakin 1973 yılında taraflar ortasında bir halde uzlaşma sağlanarak Hirmend Irmağı Mutabakatı imzalandı. Muahedeye karşın 2001 ABD İşgali sonrası kurulan tüm Afgan hükümetleri ve 2021’den bu yana idaresi elinde bulunduran Taliban, İran’ın su kıtlığı yaşayan Sistan-Belucistan bölgesine su akışına müsaade vermeyi reddediyor. Hasebiyle su sorunu artarak devam ediyor.
Gerginliği tırmandıran asıl olay ise iki ay evvel Sistan-Belucistan’daki bir hudut karakolunda yaşanan çatışma ve bir İranlı askerin Taliban tarafından öldürülmesi olmuştu. İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, Sistan-Belucistan Eyaletine yaptığı ziyareti sırasında Afgan yetkililerin İran’ın hissesine düşen suyu “derhal” sağlamaları gerektiğini söylemiş, İran halkının ortak Hirmend (Afganistan’da Hirmend) Irmağı üzerindeki su hakkını ihlal etmemeleri konusunda Taliban’ı üst perdeden uyarmıştı. İran Dışişleri Bakanı Buyruk Abdullahiyan da Taliban’a hem Afgan hem de Sistan-Belucistan halkının suya erişebilmesi için Kaceki Barajı’nın kapaklarını açması davetinde bulunmuştu. Taliban, Kaceki barajında suyun İran’a hakikat akmasına müsaade verecek kadar su olmadığını savunmuş, Tahran ise bu iddiayı reddederek İran’dan bir teknik heyet barajı ziyaret edip bir rapor hazırlayana kadar bu iddiayı kabul etmeyeceğini söylemişti. Taraflar ortasında tansiyonun yükselmesiyle savaşın eşiğine gelinmiş, iki İranlı hudut muhafızı hayatını kaybetmiş ve iki vatandaş da yaralanmıştı. Nihayetinde Afganistan Savunma Bakanlığı’nın diyalog daveti üzerine sular durulmuştu. Lakin su meselesini çözebilmek için Taliban’a karşı net bir adım atılmadığı ve su kaynakları gerçek kullanılmadığı için toplumdaki huzursuzluk gitgide artıyor.
‘Sex kasedi ve ikili standart üzerine’
İslam Cumhuriyeti, geçtiğimiz günlerde bir devlet yetkilisine ilişkin olduğu tez edilen eşcinsel seks kaseti ile sarsıldı. Üstelik bu devlet yetkilisi İran’da, İslami pahaları yaymakla misyonlu Gilan Eyaleti Kültür ve İslami İrşad Dairesi Lideri İstek Segati’den oburu değildi. Tezler şimdi doğrulanmadı lakin soruşturma başlar başlamaz Segati’nin misyonundan alındığı duyuruldu. Yerine Abdülreza Ali Penah atandı. (Entehab Gazetesi) İran Kültür ve İslami İrşad Bakanı Muhammed Mehdi İsmaili, Segati’nin bu türlü bir skandal sonrası misyondan alınmasının bazılarının tenkitlerine yol açtığını, bazılarının ise bahis aydınlanana kadar hakikat olanın yapıldığına inandığını belirterek, şöyle konuştu: “Bu olayın gündeme geldiği birinci andan itibaren çok şeffaf bir süreç işliyor. Olaydan evvel kendisi hakkında rastgele bir olumsuz bildirim yoktu. Her halükârda bu menfur bir hadisedir ve kamuoyu bu mevzulara hassastır. Takipçisi olacağız.” (Eghtesad News)
Segati’ye ilişkin olduğu düşünülen görüntü Almanya merkezli Radio Gilan Telegram kanalında yayınlandıktan sonra toplumsal medyada büyük yankı uyandırdı. Burada dikkat çeken toplumsal medya kullanıcılarının vermiş oldukları tepkilerdi. Kullanıcılar Segati’nin İslami pahaları yaymak üzere getirildiği makamda bu türlü bir münasebete girmesini “iki yüzlülük”, müesses nizamın sessizliğini ise “çifte standart” olarak yorumladı. Görüntü Telegram’da “Lavat” (لواط) başlığıyla yayınlandı. Buradaki “Lavat” sözünün de Şii geleneğine ve İslam dinine dayanan genel bir algıyı söz ettiği söyleniyor. Bu görüşe nazaran “aynı cinsle ilişki” kuran şahsa erkek ise “Lavat” denmekte. Buna nazaran kişi “tövbe etmez” ve “günahını terk etmezse” onu cezalandırmak için birkaç yol vardır. Farklı bir formlarda öldürülmeli: Üzerindeki duvar yıkılır, ateşe verilir ya da bir dağdan aşağı yuvarlanır. Birtakım toplumsal medya kullanıcıları bu anlatı üzerinden idam taleplerini yeniler. Elbette birçok kişinin asıl rahatsız olduğu iki kişinin yaşadığı münasebet değil rejimin kendi içinde yaşadığı çelişkiler ve halka karşı uyguladığı “çifte standarttı”. (Radio Zamaneh)
Bu hadiseyi müesses nizama yönelik planlanmış bir akın olarak değerlendirenler, sızıntının hizipler ortası çekişmelerden kaynaklanabileceğini düşünenler de vardı. O denli ki Reformist din adamı Rahmetullah Bigdeli, Segati’nin sertlik yanlısı eski nükleer müzakereci Said Celili’nin etrafıyla yakın bağlantıları olduğuna işaret ediyordu. Celili’nin etrafındaki şahısların de kendisini Segati’den uzaklaştırmaya çalıştığını vurguladı.
Son olarak bir küme, “bal tuzağı” (honey trap) olarak isimlendirilen operasyonların ve evlilik dışı ilgi suçlamalarının muhtemelen kimileri tarafından muhalifleri itibarsızlaştırmak için kullanıldığını savundu. Seks kasetini birinci sefer sirkülasyona sokan Telegram kanalının kurucusu Peyman Behbudi ise Segati’nin görüntüde görüldüğü argüman edilen partnerinin kaseti sızdırdığını açıkladı. Ayrıyeten Behboudi daha sonra verdiği bir röportajda seks kasetini birinci alanın kendi Telegram kanalı olmadığını sav etti. Yargı Erki Lideri Gulamhüseyin Muhsini-Ejei 31 Temmuz’da olaylara dolaylı bir gönderme yaparak halkı “her gün çıkarılan ve yayınlanan söylentilere” inanmamaları konusunda uyardı. (Amwaj Media Farsi)
Bugün İran’da hala eşcinsel bağ yaşamak kabahat sayılıyor ve yaşayanlara kırbaçlamadan vefat cezasına kadar değişen birçok caydırıcılığı yüksek cezalar uygulanıyor.
Tesettür ve İffet Yasası Meclis’te
“Halk başörtüsü maddesinden haberdar değil, 11. Parlamento 85. Maddeyi oyladı mı?”
Okuduğunuz başlık, İran’da reformist gazetelerden biri olan Etemad Gazetesinin Pazar günü yayınlanan manşeti.
Pazar sabahı İran İslami Şûra Meclisi’nde (Parlamento) milletvekilleri “Tesettür ve İffet Yasa” tasarısını gözden geçirmek üzere kapalı bir oturum gerçekleştirdi. Bu tasarının anayasanın 85. hususuna nazaran ortak bir komitede gözden geçirilmesi önerildi. Parlamentodaki İslam İnkılabı Hizbi’nin üyelerinden Ebulfezl Emuyi bu kapalı oturumun ayrıntıları hakkında şunları söyledi: “Yasa tasarısının 85. husus uyarınca tekrar gözden geçirilmesi önerildi. Bu teklif, hizip içerisinde oylandı ve üyelerin yüzde 73’ü, anayasanın 85. unsuruna dayanarak tasarının görüşülmesine devam edilmesini kabul etti.” Meclis Başkanlık Divanı üyesi Ahmed Enderi de şu açıklamalarda bulundu: “Muhtemelen İffet ve Başörtüsü yasa tasarısı önümüzdeki hafta meclis özel komitesinde oylamaya sunulacak ve milletvekilleri bu talebi kabul ederse, İffet ve Başörtüsü yasasını incelemek üzere özel bir kurul kurulacak.” Yasa tasarısı komite ve Anayasayı Koruyucular Konseyi’nden geçtikten sonra uygulama basamağına geçilecek. (Entehab Gazetesi)
Ufak bir hatırlatma: Anayasanın 85. Hususuna nazaran, gerekli hallerde meclis 72. unsura uygun olarak birtakım kanunları çıkarma yetkisini kendi iç kurullarına devredebilir, bu durumda bu kanunların meclis tarafından belirtilen müddet içerisinde deneme bazında uygulanması mümkündür.
Ahlak Polislerinin 16 Temmuz’da yine sokaklara dönmesi ve kelam konusu tasarının önümüzdeki hafta meclisten geçmesiyle birlikte bayanları çok daha sıkıntı günlerin beklediğini söyleyebiliriz…
Deniz savunma teknolojileri gelişiyor
44 yıldır türlü yaptırımlarla karşı karşıya kalan İslam Cumhuriyeti, yerli ve ulusal savunma sistemlerini geliştirmeye devam ediyor. Geçtiğimiz cumartesi günü yapay zekâ teknolojisiyle üretilmiş füze, insansız hava aracı ve elektronik harp sistemi de dahil olmak üzere bir dizi yeni yerli savunma sistemi görücüye çıkarıldı.
İran Havacılık ve Uzay Sanayi Kurumu, Havacılık Sanayileri Tertibi, Deniz Sanayileri Örgütü, Elektronik Sanayileri Teşkilatı, Savunma Bakanlığı ve İhtilal Muhafızları Deniz Kuvvetlerine teknik dayanak ve enformasyon sağlayan kimi özel iştirakler tarafından geliştirilmiş bu sistem ve ekipmanlar büyük bir merasimle İhtilal Muhafızları Ordusu Deniz Kuvvetleri Komutanlığına teslim edildi. Merasimde İhtilal Muhafızları Genel Kumandanı Tümgeneral Hüseyin Selami ve İhtilal Muhafızları Ordusu Deniz Kuvvetleri Kumandanı Tuğamiral Ali İstek Tengsiri’nin yanı sıra birçok üst seviye askeri ve devlet yetkilisi katıldı.
Tuğamiral Tengsiri yeni seyir ve balistik füzelerinin; artırılmış menzil, azaltılmış hazırlık müddeti, rotasyonel atış ve atış sonrası amacı değiştirme ile yapay zekâ teknolojisini kullanabilme özelliklerinin mevcut olduğunu söyledi.
Tümgeneral Selami’nin merasimdeki birtakım sözleri ise dikkat cazipti. İran’ın askeri kabiliyetleri konusunda bugüne kadar basına yansıyanların buzdağının yalnızca görünen kısmı olduğunu ima etti: “Düşmanın hesaplarında isabetli olabilmesi için bazen artan gücümüzün bir kısmını gösteriyoruz.” Elde edilen muvaffakiyetlerin büyük bir kısmını yaptırımlara borçlu olduklarını söyleyerek devam eden Selami, “Onlarca yıl süren direnişin akabinde nihayet ayağa kalkmayı başardık. Gelişmemizin ana nedeni düşman olmuştur.” dedi. (Keyhan Gazetesi, 6 Ağustos)
