ANKARA – Cumhuriyet Halk Partisi’nde (CHP) seçimden sonra başlayan, bazılarının ‘değişim’, bazılarının ‘yenilik’ diyerek yürüttüğü tartışma devam ediyor.
Seçim sürecinde yapılan yanılgılar, seçim sonrasında atılan ve atılmayan adımlar, başta CHP seçmeni olmak üzere kamuoyu için de hararetli bir tartışma konusu. Parti içinde de dışında da CHP idaresi cesurca eleştirilirken partide etkin siyaset yapmayan ancak partinin kıdemlileri olan isimler de açıklamalarıyla sürece katkı sunuyor.
Bu isimlerden biri de CHP’de 6 periyot milletvekilliği, Meclis başkanvekilliği, küme başkanvekilliği, genel lider başdanışmanlığı yapan Akif Hamzaçebi.
Seçim sonrası yaptığı toplumsal medya paylaşımlarında net bir halde sonucu “başarısızlık” olarak tanımlayan ve Kılıçdaroğlu’nun partinin önünü açması gerektiğini söyleyen Hamzaçebi’nin CHP için tanım ettiği bir de “Üçüncü yol” var.
CHP’nin kıdemli isimlerinden Hamzaçebi ile çabucak her gün güncellenen CHP içi tartışmaları ve parti için tanım ettiği çıkış yolunu konuştuk.
Hamzeçebi’nin sorularımıza cevapları şöyle oldu:
‘KILIÇDAROĞLU MUHALEFETİN EVVELKİ CUMHURBAŞKANI ADAYLARIYLA EŞİT OY ALDI’
Başta CHP’yi ilgilendiren pek çok tartışmayı beraberinde getiren seçim sonuçlarını nasıl okuyorsunuz?
Genel Merkez, sonucu başarısızlık olarak görmüyor. Kılıçdaroğlu’nun aldığı yüzde 48’lik oy için “Fena değil, hatta düzgün, cumhurbaşkanlığını kıl hissesi kaçırdık” deniliyor. Bir kez bu büsbütün yanlış. Sayın Erdoğan bugüne kadar üç cumhurbaşkanlığı seçimine girdi, üçünde de yüzde 52 oyla Cumhurbaşkanı seçildi. Muhalefet adaylarının her üç seçimde aldığı oyların toplamı da her üç seçimde yüzde 48 oldu.
Durumu daha çarpıcı kılan ise AK Parti’nin oyu düşerken Erdoğan’ın oyunun azalmaması. CHP’nin oy oranı ise 2011’den 2023’e pek değişmemiş, yüzde 25 civarında kalmış. Son seçimlerde 4 siyasi parti CHP listelerinden seçime girmiş olmasına karşın Sayın Kılıçdaroğlu’nun genel lider olarak girdiği birinci seçim olan 2011 düzeyinin 0,5 puan altında oy almışız.
‘CHP YÜZDE 25’TEN ÜST ÇEKİLMEDİĞİ SÜRECE CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMLERİ DAİMA KAYBEDİLİR’
Durum bu türlü olduğu halde seçim sonucunu muvaffakiyet olarak pahalandırmak Erdoğan iktidarını tahkim etmekten öbür bir şey değildir. Ana muhalefet partisi için muvaffakiyetin tek bir ölçüsü vardır; iktidar olmak. CHP’yi sıkışıp kaldığı yüzde 25’lik banttan üst çekemediğimiz sürece bugün Kılıçdaroğlu, yarın Ahmet, Mehmet; CHP Genel Lideri kim olursa olsun adaylar Cumhurbaşkanlığı seçimlerini daima kaybedecektir. CHP’nin Cumhurbaşkanlığı seçimlerini kazanabilmesi için oy oranının yüzde 30 düzeyinin üzerine çıkarılması kuraldır.
‘ORTADA CHP AÇISINDAN AĞIR BİR TABLO VAR’
Kemal Kılıçdaroğlu, CHP’de başlayan değişim tartışmalarının akabinde “Değişime değil yenilenmeye gereksinim var” dedi. MYK değişikliği, danışman değişikliği üzere birtakım adımlar da attı. Sizce bu “yenilenme” adımları ‘yaraya merhem’ olur mu?
Ortada CHP açısından ağır bir tablo var. Seçim sonuçlarına nazaran önümüzdeki 5 yılı da kattığımızda Erdoğan tam 26 yıl müddetle, yani çeyrek yüzyılı aşan bir müddet Türkiye’yi yönetmiş olacak. ‘Biz düzgün gayret ettik lakin ne yapalım’ diyerek geçiştirilecek bir durum değil bu.
Siyaset bilimciler bir partinin dört kere seçim kazanmış olması halinde siyasal sistemin “Hakim Parti Sistemi”ne dönüşmüş olduğunu kabul ederler. Hakim Parti Sistemi otoriterleşme için uygun bir iklim yaratır yahut var olan otoriterleşme eğilimini daha da güçlendirir.
Liberal demokrasi ve onun kurumları olan genel ve eşit oy hakkı, sistemli aralıklarla yapılan seçimler, siyasal partiler, parlamento üzere araçlarla seçmenler demokratik ideolojiye aslında bağlıdırlar. Seçmenlerde iktidarın demokratik yollarla değişeceği inancı yerleşmiştir. Bu biçimde yapılan seçimlerle iktidar olan partiler için artık meşruiyet sorunu yoktur. Muhalefet partileri oy tabanlarını genişletemezler ve giderek “Devletin İdeolojik Aygıtları”na dönüşerek rejimin meşruiyet sağlayıcıları olurlar.
‘ATATÜRK’ÜN DEDİĞİ ÜZERE ‘İDARE-İ MASLAHATÇILAR ASILLI İHTİLAL YAPAMAZLAR’
Şimdi Türkiye’yi bu açmazdan kurtarmak, CHP’yi takım partisi değil, Cumhuriyetimizin temel pahalarını referans alan kitle partisi yapmak; kimlik ve her türlü kıymetler üzerinden yaratılan kutuplaşmayı sona erdirmek; özgürlük, eşitlik, kardeşlik ve dayanışma üzere üniversal bedellere yaslanarak iktidara taşımak için yola çıkmanın vakti geldi. Bu büyük amaca değişim, yenilenme üzere laflarla ulaşılmaz. Bunlar vakit kaybıdır. Mustafa Kemal Atatürk’ün dediği üzere “İdare-i maslahatçılar asıllı ihtilal yapamazlar.”
‘MYK DEĞİŞİKLİĞİ, TÜZÜK DEĞİŞİKLİĞİ PARTİYİ BİR ADIM İLERİ GÖTÜRMEZ’
Bu durumda değişim ve yenilenme üzere kavramları yetersiz, karşılıksız mı buluyorsunuz?
Evet. Değişim kavramını yüzeysel bulduğumu tabir etmek isterim. Yenilenme de bana bir şey söz etmiyor. MYK ve danışman değişiklikleri kedere deva değildir. Kurultayda Parti Meclisi ve sonrasında MYK değişikliğine gidilecek olması, tüzük değişikliği üzere konular da temeldeki sorunu çözmez. Bu adımlarla parti bir santim ileri gitmez. Seçmen de bu adımları asla ve asla kâfi görmeyecektir.
‘ERDOĞAN’A ÇEYREK YÜZYILI AŞAN BİR İKTİDAR SUNMANIN MAZUR GÖRÜLEBİLECEK HİÇBİR TARAFI YOK’
Peki, ne yapılmalı? Bu soruyu çabucak her paylaşımınızda altını çizdiğiniz vurguyu hatırlatarak soralım: “Ne statükonun devamı, ne ‘sen git ben geleyim’; Üçüncü yol.”
Kılıçdaroğlu sahiden çok çalıştı, çok uğraş etti. Fakat siyasette değerli olan sonuçtur. Seçimi kazanamayıp Erdoğan’a çeyrek yüzyılı aşan bir iktidarı sunuyorsanız bunun mazur görülebilecek hiçbir tarafı yoktur.
‘ÜÇÜNCÜ YOL, CHP’Yİ KAYBEDEN TÜM KISIMLARIN PARTİSİ YAPMA İDDİASINDA’
Türkiye’de 21 yıllık AK Parti iktidarından sonra bir AK Parti seçkini ve buna eklemlenmiş takımlar oluştu. Bu çerçevede Türkiye’de CHP açısından politik hudutlar, klâsik toplumsal sınıflar ortasında değil, AK Parti iktidarlarının kazananları ve kaybedenleri ortasında çizilmek zorundadır. Üçüncü Yol, CHP’yi klasik orta sınıfın değil, yalnızca emek kısmının değil AK Parti iktidarları periyodunda kaybeden tüm kesitlerin, yani neoliberal siyasetlerin kaybettirdiklerinin partisi yapma tezindedir.
‘GENEL LİDERİMİZİN GERİSİNDE SEÇMENİ TÜKETİCİ OLARAK GÖREN MARKETİNG STRATEJİSTLERİ VARDI’
İngiliz Personel Partisi örneğini vermek isterim. İngiltere Personel Partisi’ni iktidara taşıyan ve 10 yıl başbakanlık yapan Tony Blair’in gerisinde globalleşmeyi güzel tahlil etmiş, onu vaktin ruhuna uygun olarak İngiltere’ye uyarlamış olan “Üçüncü Yol”un teorisyeni bir sosyolog, Anthony Giddens vardı. Bizim genel liderimizin ardında ise kendilerini “marketing stratejisti” olarak tanımlayan birileri vardı. Onlar karşılarındaki kitleyi seçmen değil tüketici olarak görüyorlardı. CHP’nin bu husustaki birikimli takımlarına maalesef bu süreçte vazife verilmedi.
‘MARKETİNG STRATEJİSTLERİNE EMANET EDİLEN SEÇİM KAMPANYASI ÖTEKİ MAHALLEYİ DİKKATE ALMADI’
Türkiye ve partimiz için İngiliz Emekçi Partisi modelini önerdiğimi düşünmeyin. Yalnızca iki parti ortasındaki yaklaşım farkını göstermek için bu örneği verdim. Eser pazarlama stratejilerinde amaç tüketicinin ikna edilmesidir. Bu mevzuda uzmanlaşmış ve kendilerini stratejist olarak tanımlayan şahıslara emanet edilen seçim kampanyasında seçmen tüketici üzere görülerek tıpkı mantıkla iletiler verilmiş, görüntüler yayınlanmıştır. Görüntüler eğitimli, kültür seviyesi yüksek, potansiyel olarak zati Kılıçdaroğlu’na oy verecek seçmene hitap ediyor, öteki mahalle insanını dikkate almıyordu.
‘ALTI OK’TAKİ MİLLİYETÇİLİK BÜYÜK TOPLUMSAL KARŞILIK BULACAK, KÜRTLERİ DE RAHATSIZ ETMEYECEKTİ’
Kılıçdaroğlu’nun kampanyasının tonu ikinci çeşide giden son 15 günde de bir epey değişti, sertleşti. Bu dönüşümü nasıl değerlendirirsiniz?
Mutfak dekorlu, “sana söz” diye başlayan bahar temalı, “Bay Kemal’in Tahtası” üzere proje içerikli görüntüler son dönemeçte çöpe atılarak milliyetçilik hatırlandı. “Halkım” yerine “milletim” denilmeye başlanmışsa da bu sefer genel lider radikal bir çizgiye savruldu lakin bu da deva olmadı.
Oysa Erdoğan’ın baskıcı, otoriter, kutuplaştırıcı, dışlayıcı milliyetçilik anlayışına karşı; son haftada sığınılan sığınmacı aykırılığında somutlaşan dışlayıcı, radikal milliyetçilik yerine, “Altı Ok”taki milliyetçilik başlangıçtan itibaren bir siyasal içeriğe kavuşturulabilirdi. Kapsayıcı, dayanışmacı, çoğulcu, özgürlükçü, ortak geleceği inşa eden, Türkiye’nin ulusal bütünlüğünü önceleyen, teröre karşı ve dış siyasette dengeli bir siyasal içerik. Bu türlü bir siyaset, CHP’nin ekonomik ve toplumsal programlarıyla birlikte, fakirleştiği halde AK Parti’den kopamayan yahut koptuğu halde CHP’ye gelmeyen bölümlerde büyük karşılık bulacaktı. ‘Üçüncü Yol’un önerdiği bu siyaset Kürtleri de rahatsız etmeyecek, onlarda da karşılık bulacaktı. Bu türlü bir siyaset değişikliği CHP’yi çok üstlere taşıyacaktır.
‘ORTA SINIF SİYASETİ İLE KENT FAKİRLERİNİ KAZANAMAYIZ’
Üçüncü Yol tanımınızın öteki ne üzere farklı siyaset teklifleri var?
Türkiye’de seçimlerin sonucunun belirlenmesinde kent fakirleri dediğimiz kitle büyük bir role sahip. Köylü ve esnaf kısmının siyasi tercihlerini değiştirmek kolay değildir. Fakat kent fakirleri için tıpkı şeyi diyemem. AK Parti, 21 yıllık iktidarı boyunca kentin artan rantının bir kısmını imar ve gecekondu afları ile bu kısma aktararak keyifli etmesini bildi. Türkiye’de demokrasiyi bütün kurumlarıyla taşıyacak büyüklükte bir orta sınıfın olmaması bu kesitin ehemmiyetini artırıyor. Bu kitlenin siyasi tercihlerini ekonomik vaatlerle değiştirmenin imkanı yok. Orta sınıf siyaseti ile bu kitleyi kazanamayız. Başta biraz evvel söylediğim dış siyaset alanlarındaki siyaset değişiklikleri ve terör örgütleriyle çabanın kararlı bir biçimde devam edeceği vurgusu ve izlenecek siyasetler bu kısımların siyasi tercihlerinde değişikliklere yol açacaktır. Elbette ki kent fakirlerinin garantili işlerde istihdamı, artan ulusal gelirden kâfi hissesi almaları daima bir siyaset olarak uygulanacaktır. Refah artışı orta ve uzun vadede bu kitlenin siyasi tercihini resen değiştirecektir.
‘DEMOKRASİ YOKSA BÜYÜME DE YOK’
Demokrasi ile büyüme ortasında bağın çok uzun bir müddettir tartışılmakta olduğunu da unutmamak gerek. Sürdürülebilir büyüme için ekonomik kurumlar kadar ülkedeki demokrasinin düzeyi ve demokratik kurumlar da değerlidir.
‘DEVLETE DAHA ÇOK GEREKSİNİMİMİZ VAR’
Öte yandan Türkiye’nin sorunu olan orta gelir tuzağı kavramı ülkenin demokratik düzeyi ile yakından ilgilidir. Orta gelir tuzağının gerisinde yatan neden ülkenin fiziki sermaye birikimi düzeyi değildir. Gerçek neden, o ülkenin demokratik düzeyinin yüksek olmamasıdır. Bu nedenle madalyonun bir yüzü orta gelir tuzağı ise öteki yüzü orta demokrasi tuzağıdır. Türkiye, bu tuzağa girmiş, buradan çıkamadığı üzere bir devir ulaşmış olduğu düzeyin epey gerisine gitmiştir. Buradan çıkmak için devlete daha çok muhtaçlığımız var. Devlet iktisatta özel bölümle rekabet edecek bir pozisyonda olmamalı lakin daha çok vazife üstlenmeli.
‘KILIÇADROĞLU PARTİNİN ÖNÜNÜ AÇMALI, İL-İLÇE KONGRELERİNE GENEL MERKEZ MÜDAHALE ETMEMELİ’
“Sayın Kılıçdaroğlu’na düşen misyon partinin önünü açmasıdır” tabirini kullandığınız bir paylaşımınız var. Kılıçdaroğlu ne yapmalı partinin önünü açmak için?
Kurultayda aday olmadığını açıklaması bunun bir yoludur. Vilayet ve ilçe kongrelerine genel merkezin ve belediyelerin müdahale etmemesi bunun öteki yoludur. Örgütün özgürce seçtiği delegelerle kurultayda adil bir yarış yapılır. Partide genel lider değişimini Sayın Kılıçdaroğlu’na karşın yapmak en son tercih edeceğim şeydir. Bunu kırmadan, dökmeden yapmak lazım. Partide ilerisi için ne yapacaksak bunu Kılıçdaroğlu’na karşın değil Kılıçdaroğlu ile planlamalıyız.
‘KILIÇDAROĞLU’NDA DEĞİŞİKLİK YOK, SEÇİM SONRASI YAŞANANLAR BENİM İÇİN SÜRPRİZ DEĞİL’
Kılıçdaroğlu’na oy veren pek çok seçmen Kılıçdaroğlu’nda seçimden sonra bir tutum hatta karakter değişikliği olduğu yorumunu yapıyor. Uzun yıllar Kılıçdaroğlu ile birlikte siyaset yapmış, kendisiyle yakın çalışmış bir siyasetçi olarak Kılıçdaroğlu’nun seçim öncesi ve seçim sonrası duruşunda bir farklılık olduğunu düşünüyor musunuz?
Ben bir farklılık görmüyorum. Benim için sürpriz değil yaşananlar. Kılıçdaroğlu hislerini asla aşikâr etmez. Roma İmparatoru Marcus Aurelius vardır. İki bin yıl evvel yazdığı Kendime Niyetler kitabında “etrafındakilere ne sevincini ne üzüntünü asla muhakkak etmeyeceksin” der. Onun üzere.
‘GRUP LİDERİ KILIÇDAROĞLU’NUN KAYBETMESİ İÇİN YAPILAN TOPLANTIYA KATILAMAZ’
Sızan Zoom toplantısı, gündemi çokça meşgul etti. Bu toplantı hakkındaki kanılarınız neler?
Ortada bir başarısızlık olduğuna nazaran Parti Meclisi üyeleri, milletvekilleri yahut partinin her kademedeki mensupları çeşitli ortamlarda bir ortaya gelip durum değerlendirmesi yapabilirler, yeni bir genel lider arayışına da girebilirler. Doğal ve güzel bir şey bu. Makus olan başarısızlığı mukadderat üzere görüp susup oturmaktır.
Burada doğal olmayan yahut yanlış olan genel lideri Meclis’te temsil eden küme lideri ile küme başkanvekilinin, parti meclisinde yapılacak bir oylamada Sayın Kılıçdaroğlu’nun kaybetmesi gayeli olarak Büyükşehir Belediye Liderinin başkanlığında yapılan toplantıya katılmalarıdır. Partinin Meclis’teki küme lideri, genel liderin Parti Meclisi’ndeki oylamada kaybetmesi için bir belediye liderinin başkanlığında yapılan toplantıya katılamaz. Çünkü küme lideri Meclis’te genel lideri temsil eder. Küme başkanvekili de o denli.
‘GENEL LİDER OLURUM DİYORSANIZ VAZİFEDE KALAMAZSINIZ’
Onlar da Kılıçdaroğlu’nun değişmesi görüşünde olabilirler. Lakin bu emelle bir çalışma içine gireceklerse bulundukları vazifelerden istifa etmeleri gerekir. Hele ‘Genel lider olurum’ diyorsanız bu misyonda kalamazsınız. Kültürümüzde bu türlü bir şey yok.
Toplantıyla ilgili bu eleştirimin Sayın İmamoğlu’nun şahsıyla bir ilgisi yoktur. Diğer bir belediye lideri da olsaydı görüşüm değişmezdi. Eleştirim toplantıya katılanlaradır. Olayın tarafı olan Sayın Kılıçdaroğlu “etik değil” diyerek olayı büyütmek istemedi.
‘KILIÇDAROĞLU BIRAKACAKSA NEDEN BİR ABİ ARANSIN?’
Son günlerde yürüyen “Abi formülü” ve “Emanetçi genel başkan” tartışmaları var. CHP’nin evvelki devir genel liderlerinden Murat Karayalçın, “Ağabey formülünün hakikat olduğu kanısında değilim. Bu tıp bir düzenleme bizim tüzüğümüze de siyasetimize de aksidir. Tarafların tümü anlaşırsa evet derim” açıklamasını yaptı. Sizce bu formül CHP’yi tahlile götürür mü?
Murat Karayalçın, Hikmet Çetin, Altan Öymen üzere ağabeylerimiz düzgün niyetle tahlil arıyorlar. Abi formülü Sayın Kılıçdaroğlu’nun genel başkanlığı bırakmasını gerektiriyor. Yalnız Kılıçdaroğlu bırakacaksa neden bir “Abi” aransın? Genel lider adayları kurultayda çıkar yarışırlar, kazanan genel lider olur. Ayrıyeten Kılıçdaroğlu’nun genel başkanlıktan ayrılma niyeti yok gördüğüm kadarıyla. Geminin yanaşacağı liman hangisidir bilmiyorum, mahallî seçime kadar da bilemeyeceğiz.
‘İMAMOĞLU MİSYONUNA DEVAM ETMELİ, GENEL BAŞKANLIĞA ADAY OLMASINI GERÇEK BULMAM’
CHP Genel Lider adaylığı için ismi en çok geçen isim Ekrem İmamoğlu. Lakin yaklaşan, kuvvetli bir lokal seçim var. Sizce İmamoğlu ne yapmalı?
Sayın İmamoğlu başarılı bir büyükşehir belediye liderimizdir. Hakikat olan bu misyonuna devam etmesidir. Bu evrede genel lider adaylığı siyasette onu yıpratır. Hakikat bulmam.
Devam eden tüm tartışmaları düşündüğümüzde “CHP kongresine giderken taraflar netleşiyor ya da en azından durum alınıyor” yorumunu yapmak yanlış olmaz sanırım. Siz kıdemli bir partili olarak kendinizi nerede tanım ediyorsunuz?
Ben partimden yanayım. Değişim, yenilenme üzere laflarla vakit kaybedilmemelidir. Cumhuriyet Halk Partisi örgütü sağduyu sahibidir, öngörülüdür. Onların da farklı düşündüğünü sanmıyorum. Üçüncü Yol dediğim şey bu sessiz çoğunluğun sesidir.
