Anne ve babanın boşanma süreçleri çocukların üzerinde önemli tesirler bırakabiliyor. Bilhassa çocukların yaş kümelerine nazaran durumu algıma halleri değişkenlik gösterdiği için uzman yardımı almak kıymetli. Beykent Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Psikoloji kısmından Doç. Dr. Jenerasyonum Güvendeğer Doksat, boşanmaların, çocuklarda bıraktığı tesirlere dair değerli bilgiler aktardı. Çocukların boşanma kavramını idrak edebilmesinin, gelişimsel devirlerine nazaran farklılık gösterdiğini belirten Doksat, yaş kümeleri ortasındaki tesir farkını kritik ayrıntılarıyla anlattı.
”ARKADAŞLARINA KARŞI SALDIGANLAŞABİLİRLER”
Doksat, 0–3 yaş ortasındaki çocukların, boşanmanın ne olduğunu idrak edemedikleri halde, anne ve babalarındaki gerginliği hissettiğinin altını çizerek, ”Ayrı kaldıkları ebeveynin eksikliğini de hissederler. Bu durumda kendileri de huzursuz, gergin ve düşünceli olurlar. Uyku ve yemek sistemlerinde sorun olabilir.” dedi.
4–6 yaş ortasındaki çocuklardın, olayın hukuksal boyutu olmasa dahi, aile kurumunda bir ayrılık olacağını anladığını söyleyen Doksat, ”Genellikle bu durumu şiddetle reddederler. Kelam konusu ayrılığın gerçekleşmemesi için ellerinden geleni yaparlar. Anne yahut babalarına sorun çıkartırlar. Huzursuz ve düşünceli olurlar.” diye konuştu.
Bir sonraki küme olan 7–10 yaş ortasındaki çocukların, boşanmanın hukuksal ve manevi boyutlarını tam olarak idrak ettiğine dikkat çeken Doksat, ”Bu yaş kümesi, meskendeki geçimsizliğin çok ağır olduğu olgularda, anne yahut babalarına bu bahiste anlayış gösterip boşanma fikrine karşı çıkmayabilirler. Fakat, meskende sıcak bir tartışma ortamının yaşanmadığı ortamlarda, çocuklar bu fikri tekrar reddederler. Annelerinin ve babalarının kelamlarını dinlemezler, huzursuz ve sorunlu olurlar. Akademik muvaffakiyetleri etkilenebilir. Okula gitmek istemeyebilirler. Okulda arkadaşlarına karşı saldırganca davranabilirler.” tabirlerini kullandı.
Doksat, 11–16 yaş ortasındaki çocukların ise konutta yaşanan kasvetin farkında olduğunu vurgulayarak, çoklukla bir ebeveynlerini daha haklı bulduklarını söyledi. Doksat, ebeveynlerden birini haklı bulan çocuğun, koalisyonu andıran bir mutabakata kadar ilerleyebileceğini belirterek kelamlarına şöyle devam etti: ”Boşanma olayına çok sıcak bakamasalar da münasebette bilhassa dert yaşadığına empati yapabildikleri ebeveynlerinin haline anlayış gösterip boşanmaya istek verirler. Aile içinde taraf tutma ve kutuplaşmalar yaşanabilir. Çocuk bir ebeveynine karşı isyankârca davranırken, güçsüz olduğuna inandığı öbür ebeveynine daha fazla bağlanabilir. Bu yaş devrindeki çocuklar bir yahut her iki ebeveyne karşı çok manipülatif bir tavır sergileyebilirler. Maddi ve manevi gereksinimleri doğrultusunda mevcut durumu kullanarak isteklerde bulunabilirler. Ergenlik devri sıkıntılarını daha sıkıntı halde atlatırlar. Ders muvaffakiyetleri olumsuz etkilenebilir yahut tam aksisi olarak kendilerini çok ders çalışmaya verebilirler. Akranlarıyla bir arada geçirdikleri mühlet artar. Bu yaşlarda arkadaş seçiminde kusurlu kararlar alabilirler. Sigara, alkol ve husus suiistimali riski artabilir. İç düşüncesi, hayattan keyif alamama, konsantrasyon problemleri, çabuk sonlanma, uyku ve iştah sıkıntıları, boşluk duygusu üzere depresif belirtiler ortaya çıkabilir. Kimlik arayışı uzayabilir ve kendilik hissinin oturması daha fazla vakit alabilir.”
11 TAVSİYEYE DİKKAT
Çocuk ve Ergen Psikiyatrı Doç. Dr. Kuşağım Güvendeğer Doksat, anne ve babaların, çocukları için boşanma sürecini sağlıklı kılabileceğini belirterek 11 kritik tavsiye aktardı: “Boşanma olayının gerçekleşmesinden evvel, çiftlerin bir müddet başka yaşayıp bağlantılarını tekrar gözden geçireceklerini çocuklara açıklamaları ve ilgiye bu bahtı verdikten sonra boşanma kararı almaları. Ebeveynlerin kendi münasebetleriyle ilgili olarak çocuklarını hakim tayin etmemeleri, çocukları üzerinden birbirlerine haber iletmemeleri. Kaliteli anne-çocuk, baba-çocuk bağının hiçbir biçimde değişmeyeceğinin çocuğa anlatılması. Boşanma olayının gerçekleşmesi durumunda, bundan sonraki hayatlarında olacak, maddî manevi tüm değişikliklerin çocuklara evvelden anlatılması. Boşanma sürecinde ve sonrasında anne ve baba ortasındaki uygarca bağlantının ve hürmetin korunması, ebeveynlerin çocuğa karşı hiçbir formda birbirlerini kötülememeleri. Boşanmadan sonra çocuğun birlikte yaşamadığı ebeveynini nizamlı halde ziyaret etmesini temin edecek muahede protokolünün oluşturulması.
Boşanma sonrasında çocuğun her iki ebeveyni ile olan ilgisinin kaliteli bir formda devam etmesi, çocuk üzerinden öteki meskende nelerin yaşandığına dair bilgi toplama arayışına girilmemesi. Çocuğun temel bakım, korunma, sıhhat, eğitim ve duygusal gereksinimlerinin her iki ebeveyn tarafından da eşit dağılımlı olarak temin edilmesi. Boşanma öncesinde ve sonrasında çocuktan gelebilecek olan maddi, manevi ve manipülatif davranışlara karşı hazırlıklı olma, ebeveyn otoritesinin kaybedilmeden korunması. Çocuğun akademik muvaffakiyetinin, kurduğu arkadaşlıkların, ziyanlı alışkanlıklarının yakından takip edilmesi, sorun varsa derhal müdahale edilmesi. Bu bahislerde yaşanan rastgele bir sorun durumunda, boşanmış çiftlerin en kısa vakitte bir çocuk ve ergen psikiyatrından profesyonel dayanak almaları son derece kıymetlidir.”