Dünya Doğayı Müdafaa Vakfının (WWF) muhafaza altına alınması gereken 200 ekolojik bölge ortasında gösterdiği alandaki ağaçlarda 2010 yılından sonra mantar ve şimşir yanığı hastalığı tespit edildi.
Hastalık sonrası şimşirlerin gövde ve kollarında çürümeler, odun dokusunun niteliğinde bozulma ve vakit içinde ağaçlarda kuruma baş gösterdi.
Akademisyen ve uzmanlardan oluşan 7 kişilik çalışma kümesi, TÜBiTAK tarafından desteklenen “Şimşir Ağaçları Hastalık Etkenine Karşı Biyolojik Mücadele” projesini hayata geçirdi.
Ağaçların tekrar yeşermesi sağlandı
AA’nın haberine nazaran; 2019 yılında “hayalet orman” olarak isimlendirilen şimşir parkında şimdi can suyunu kaybetmemiş şimşir ağaçlarının yine yeşermeleri ve canlanmaları için biyolojik gayret yürütüldü.
Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi (RTEÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Kısmı Mikrobiyoloji ve Moleküler Biyoloji Anabilim Kısmı Lideri Prof. Dr. Şengül Alpay Karaoğlu öncülüğündeki akademisyenlerin 3 yıllık kurtarma çalışmasından sevindirici haber geldi.
Bölgenin toprak florasından elde edilerek çoğaltılan biyolojik denetim casusu mantarlar hazırlandı. Hazırlanan kür yılda üç defa ağaçlara ve toprağa uygulanarak faydalı mantar çeşidinin popülasyonu artırıldı ve hastalık etkenlerinden korunması sağlanmaya çalışıldı.
3 yıllık çalışma, meyvelerini verdi
Yapılan 3 yıllık çalışmanın birinci evrelerinde can suyu bulunan şimşirlerin yeşerdiği, sağlıklı yapraklar oluşturduğu ve yine tohumlandığı gözlemlendi.
Uygulamanın, şimşir ormanlarındaki hastalık etkeni mikroorganizma ölçüsünün zararsız düzeylere düşene kadar devam ettirilmesi hedeflenirken, Karaoğlu, AA muhabirine, tabiatta artan mantar popülasyonunun ağaçlara telafisi sıkıntı ziyanlar verdiğini söyledi.
Türkiye’ye 2010 yılında İngiltere’den girdiği kestirim edilen istilacı orman zararlısı “şimşir yanıklığı” etkeni mantarların tüm dünyada şimşir ormanlarının yok olmasına yol açtığını aktaran Karaoğlu, ağaçların mantarların yanı sıra “şimşir güvesi” ile de çaba ettiğini kaydetti.
“Mücadele ağaçların ölmesini engelledi”
Karaoğlu, Kaçkar Dağları Ulusal Parkı içerisindeki orman kitlesinin öbür bir yerde olmadığına işaret ederek, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Dünyada eşi gibisi yok. Hayalet orman haline dönmüş. Birinci etken mantar hastalığı lakin halk ortasında tırtıl diye isimlendirilen böcek de istila etmiş. Ulusal Parklar Genel Müdürlüğü grupları tırtıl ile ışık tuzaklarıyla gayret başlatmıştı. 2019’da başlattığımız biyolojik uğraş sonucu o yılki canlı kalan ağaç sayımız ile şu anda canlı kalan ağaç sayımız ortasında çok az bir fark var. O yıllarda 130-140 ağaç canlıydı. Bugün 120’ye yakın ağaç canlı. 3 yılda yaptığımız gayret ağaçların ölmesini engelledi, canlı tuttu.”
Bölgede çok sayıda meyyit ağaç olduğunu ve en büyük tehdidi oluşturduğunu kaydeden Karaoğlu, şöyle devam etti:
“Ölü ağaçların her biri hastalık etkeni mantar için bir yuva. Biz ne kadar uğraş etsek de bu ağaçlar içerisindeki hastalık rezervi mantarlar bizim uğraşımızı baltalıyor. Ağaçlar diyor ki ‘Biz inat ediyoruz. Siz de bize dayanak verirseniz biz kurtulacağız.’ Zira dorukta canlılık hala sürüyor. Çaba edilen ağaçlardaki yosun ölçüsü azalmış, ağacın gövdesindeki kabuk soyulmaları bitti. Birinci defa bu yıl çok memnunuz. Ağır bir kış yaşadık ve bize çok dayanağı oldu. Bu sene birinci defa tohum verdi. 100 ağacın verdiği tohumu, her bir ağaçta 100 tohum olsa her biri yeni tohum, yeni filiz demek. Bu tohumların yine yeşerebilmesi için hastalık etkeni olanı uzaklaştırmak gerekiyor.”
Karaoğlu, meyyit ağaçların getirmiş olduğu mantar yükünün yaşayan ağaçları kısa müddette istila edebileceğine dikkati çekerek, sözlerini kullandı.
Dünyada ormanlık alanlara giren ziyaretçilerin dezenfekte edilmiş havuzda el ve ayaklarını yıkadıktan sonra alana girdiğini belirten Karaoğlu, tıpkı uygulamanın bu bölge için de gerekli olduğunu söyledi.
“Ağaçlarda çokça tohumlanma var”
Prof. Dr. Karaoğlu, şimşir ormanlarını 2004’ten itibaren gözlemlediğini ve alanda çalıştığını söz ederek, şunları söyledi:
“2010 yılından itibaren ağaçlar çaba ediyor, ömür savaşı veriyordu. Hasebiyle tohum için gerekli gücü yoktu fakat uyguladığımız biyolojik gereç ona tohum üretebilecek güç sağlamış ki birinci kere bu sene tohum vermiş. 2010-2014 yıllarında alanda fotoğraflarımız var. 2019 yılından itibaren alanı gözlüyoruz ve bir tane tohum bulamamıştık. Bu sene yeni küçük filizlerde hem de ağaçların zirve bölgesinde çokça tohumlanma var. Bu bize çok büyük bir nimet, talih. Tekrar yeşermenin bir umudu. Yaptığımız uygulamanın yanlışsız olduğunu gösteriyor. Ağaç immun direncini oluşturmuş, ‘Benim sıhhatim güzel. Size tohum da veriyorum. Yaşamaya devam edeceğim lakin lütfen siz de bize dayanak olun.’ diyor.”
Karaoğlu, projeye Tabiat Muhafaza ve Ulusal Parklar takımlarının değerli takviye sağladığını kaydederek, alanın yine yaşaması için sonuna kadar gayret edeceklerini kelamlarına ekledi.