Türkiye ve İran’ı istisna olarak kabul edersek; Orta Doğu coğrafyasının Arap coğrafyası ile üst üste örtüştüğünü söyleyebiliriz. Tek bir ülke dışında: İsrail… Pekala nasıl oluyor da İsrail bu kadar rahat bir halde Filistin topraklarını işgal edebiliyor, hiçbir haklı münasebeti olmadan sivilleri vurabiliyor?
ARAP MİLLİYETÇİLİĞİ VE SİYONİZMİN GELDİĞİ YER BİREBİR: AVRUPA
Orta Doğu’da milliyetçilik kavramı 1700’lerin sonlarında Avrupa’da beliren milliyetçilik akımlarıyla birlikte ortaya çıktı. Arap milliyetçiliğini başlatanlar, tıpkı siyonizmin kurucuları üzere, Avrupa’da eğitim görmüş ve Orta Doğu’ya dönmüş tahsilli bireylerdi. Avrupa’da milliyetçilik akımının gelişmesinden Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılışına kadar, tıpkı global akım, Avrupa ve Balkanlar’da toprak kayıplarına sebep olurken, o esnada Orta Doğu ve Kuzey Afrika’daki toprak kayıplarının da baş sorumlusuydu.
18. yüzyıla kadar Arapların bir ortada ortak şuurla hareket ettiğini yahut Osmanlı’ya karşı ayaklandığını gösteren (birkaç Selefi ayaklanması hariç) bir evrak yok. Hatta Osmanlı’da 1800’lü yıllara kadar “Arap” kavramı çoklukla siyahiler, bedeviler ve Sahra-altı Afrikasında yaşayanlar için kullanılmaktaydı. O periyotta Osmanlı’daki Araplar kendilerini milliyetleriyle değil, geldikleri coğrafya ve kentlerle tanımlamaktaydı. Bugün ise durum çok farklı.
Arap milliyetçiliği hem coğrafik hem fikri hem de dini olarak o kadar bölünmüştür ki, pratikte tek bir Arap milletinden kelam edilemez. Bu nedenle Orta Doğu’da “milliyetçilik” dendiğinde “Arap milliyetçiliği” olarak anlaşılması doğalsa bile yanlıştır.
ARAP MİLLİYETÇİLİĞİNİN COĞRAFİK BÖLÜNMÜŞLÜĞÜ
Arap milliyetçiliğinin coğrafik evrimi tıpkı siyonizm üzere, Avrupa’da eğitim görmüş ve tahsilli beşerler tarafından Suriye‘de başladı; Lübnan‘da entelektüel birikim kazanarak Mısır ve Kuzey Afrika’ya sıçradı.
Bugün genel olarak bakıldığında üç farklı “Arap milleti” vardır:
- Levant (Bereketli Hilal) Bölgesi: Suriye, Ürdün, Filistin ve Lübnan.
- Kuzey Afrika – Mısır Bölgesi: Mısır
- Arap Yarımadası Bölgesi: Suudi Arabistan ve Körfez ülkeleri
İSRAİL’E ROKET ATABİLEN 3 ÜLKE
Dikkat edildiğinde, “İsraille normalleşme” hakkındaki Abraham Mutabakatını imzalamayan ve İsrail’e askeri ve siyasi olarak fiilen karşı çıkabilen Arap Devletlerinin haritasını çizmeye başladığımızda kendimizi Levant Bölgesi’nin haritasını çizerken buluyoruz.
Geçtiğimiz hafta nitekim de Filistin’i bombalayan İsrail’e yalnızca Suriye, Lübnan ve Ürdün’den roket atıldı. Kuzey Afrika ve Arap Yarımadası Bölgeleri Araplarından ise yalnızca göstermelik reaksiyonlar geldi.
Bereketli Hilal (Levant) Bölgesi
Levant Bölgesi ise Arap milliyetçiliğinin doğduğu yer ve sosyalist-laik bir birleşmiş Arap toplumu öngören bir anlayışa sahip. Bu anlayış da bir Ortodoks ve bir Müslüman Arap’ın kurduğu BAAS partisine kadar uzanmakta ve temelini oluşturmakta.
İsrail’e karşı Arap coğrafyasından takviye alamamamızın ve Türkiye olarak bugünlerde Suriye ile münasebetlerde revizyon tartışmaları yapılmasının sebebi bu. Şayet İsrail’e karşı birleşilecekse bunu yapacak tek Araplar, Bereketli Hilal Bölgesi Arapları.
ARAP MİLLİYETÇİLİĞİNİN TARİHİ BÖLÜNMÜŞLÜĞÜ
Bu sürecin tarihi süreçte evvel anti-Osmanlıcılık ile temeli atıldı; 1. Dünya Savaşı sonrası Anti-Avrupacılık ve antiemperyalizme evrildi; 1930’larda ise bu görüşlere anti-siyonizm eklendi.
1950 ve 60’larda karizmatik başkanları ile altın çağını yaşayan Arap milliyetçiliği, sonunda 1967’de Arap-İsrail Savaşı’nı kaybetmesi sonucunda tesirini yitirdi. Bugün hala aldığı mağlubiyetin tesiriyle başkansız ve fonksiyonunu kaybetmiş durumda.
ARAP MİLLİYETÇİLİĞİNİN FİKİRSEL BÖLÜNMÜŞLÜĞÜ
Arap milliyetçiliği gerek ona temel olmuş gerekse onun içinden çıkmış “Pan-Arabizm”, “Mısır milliyetçiliği” ve hatta “Nasırcılık”, “Baasçılık” ve “Vehhabilik (Selefilik)” ile karıştırılıyor. Fonksiyonunu yitirecek kadar fazla iç dinamiğe sahip olması ise Arapların, Arap milliyetçiliği hakkında fikirsel olarak bile birleşmelerini önlüyor.
ARAP MİLLİYETÇİLİĞİNİN DİNİ BÖLÜNMÜŞLÜĞÜ
Araplar birebir vakitte Yahudi, Hristiyan ve Müslüman olarak birbirlerinden ayrılırlar. Müslüman Arapların tarihi kayıtlarında “Osmanlı Devleti” olan bahsedilen Osmanlı, Hristiyan Arapların kayıtlarında “Osmanlı İmparatorluğu” olarak geçiyor. Yani Müslüman Araplar kendini Osmanlı’nın asli üyesi olarak hissederken Hristiyan Araplar Osmanlı’ya dışarıdan monte olduklarını hissetmişler. Münasebetiyle Osmanlı coğrafyasında milliyetçi-ayrılıkçı Arap isyanları genelde Hristiyan Araplar tarafından başlatıldı ve devam ettirildi.
Hasebiyle kamuoyundaki “Tüm Arapların Osmanlı tersi olması” algısı da yanlış.
İbrahim Mutabakatları imzalanırken
“İSRAİL İLE NORMALLEŞME” MUAHEDESİ ARAPLARIN BİRLEŞMESİNİ ENGELLEDİ
İşte bu bölünmüşlüğü kendi faydasına ustalıkla kullanan İsrail ise bilhassa Trump’ın öncülüğünde geçtiğimiz yaz Körfez ve Mısır Araplarına imzalattığı (ama Levant bölgesi Araplarına imzalatamadığı) “İsrail ile normalleşme” muahedesi ile bizim anladığımız biçimiyle “tüm” Arapların kendisine karşı birleşmesini engelledi.
Yeri geldiğinde her farklılığı bir kenara bırakarak ulus olabilme gücünden mahrum kıldı ve geldiğimiz noktada ise Gazze’de bugün yaşanan insanlık dramını mümkün kıldı.